Το κιβώτιο

Σύντομα βιογραφικά για τον Άρη Αλεξάνδρου

Ο Άρης Αλεξάνδρου (ψευδώνυμο του Αριστοτέλη Βασιλειάδη) ήταν μεταφραστής, ποιητής, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1922 στο Λένινγκραντ. Ο πατέρας του καταγόταν από την Τραπεζούντα και η μητέρα του από την Εσθονία. Οικογενειακή του γλώσσα ήταν τα ρωσικά. Λίγα χρόνια μετά τη γέννησή του, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, αρχικά στη Θεσσαλονίκη (1928) και έπειτα στην Αθήνα (1930).
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά συγκρότησε μαζί με τους Αντρέα Φραγκιά, Γεράσιμο Σταύρου, Χρίστο Θεοδωρόπουλο και Λεωνίδα Τζεφρώνη μια μυστική ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού. Στα πλαίσια αυτής της ομάδας συνέχισαν να δρουν και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Το 1940, ο Αλεξάνδρου απέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις του ΕΜΠ και της ΑΣΚΤ, αλλά κατάφερε να γίνει δεκτός στην ΑΣΟΕΕ. Το 1941 προσχώρησε μαζί με τους συντρόφους του σε κομμουνιστική οργάνωση που είχε συγκροτηθεί από μέλη της πρώην ΟΚΝΕ, όμως αποχώρησε έναν χρόνο αργότερα.
Το 1942 ξεκίνησε να εργάζεται στις εκδόσεις Γκοβόστη ως μεταφραστής. Εκεί υιοθέτησε για πρώτη φορά το ψευδώνυμο "Άρης Αλεξάνδρου". Μετά την επανέναρξη των μαθημάτων στις πανεπιστημιακές σχολές επέστρεψε στην Ανωτάτη Εμπορική, εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του λίγους μήνες αργότερα και ξεκίνησε τη μακροχρόνια μεταφραστική του εργασία. Συνέχισε να λαμβάνει μέρος σε αντιφασιστικές εκδηλώσεις, αλλά παρέμεινε για την υπόλοιπη ζωή του εκτός οργανώσεων.
Το 1944, ενώ μαίνονταν τα Δεκεμβριανά, συνελήφθη από τους Βρετανούς και φυλακίστηκε στο στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα μέχρι το 1945. Φυλακίστηκε επίσης στον Μούδρο της Λήμνου (1948-49), στη Μακρόνησο (1949), στον Άγιο Ευστράτιο (1950-51) και στις φυλακές Αβέρωφ Αίγινας και Γυάρου (1953-58), μετά από καταδίκη για ανυποταξία.
Ένα χρόνο μετά την αποφυλάκισή του, παντρεύτηκε την επί πολλά χρόνια σύντροφό του Καίτη Δρόσου. Το 1967 μετανάστευσε μαζί της στο Παρίσι, όπου αρχικά ασχολήθηκε με διάφορες εργασίες, μέχρι το 1974, όταν ξανάρχισαν οι αναθέσεις μεταφράσεων από ελληνικούς εκδοτικούς οίκους. Πέθανε στις 2 Ιουλίου 1978, μετά από αλλεπάλληλα καρδιακά εμφράγματα.

Σύντομα (καθόλου εξαντλητικά) εργογραφικά για τον Άρη Αλεξάνδρου

Ποίηση: Ακόμη τούτη η άνοιξη (1946), Άγονος γραμμή (1952), Ευθύτης οδών (1959), Ποιήματα 1941-1971 (1972), Ποιήματα 1941-1974 (1978)
Πεζογραφία: Το κιβώτιο (1974 - κατ' άλλους 1975)
Θέατρο-Σενάριο: Αντιγόνη (1960), Ο λόφος με το συντριβάνι (1977)

Δεν μπορεί να μην γίνει αναφορά στο πλούσιο μεταφραστικό του έργο: έχει μεταφράσει στα ελληνικά έργα των Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Άντον Τσέχοφ, Μαξίμ Γκόρκι, Λέοντα Τολστόι, Γουίλλιαμ Φώλκνερ, Τζον Στάινμπεκ, Ευγένιου Ο'Νηλ, Περλ Μπακ, Όσκαρ Γουάιλντ, Ονορέ ντε Μπαλζάκ και πολλών άλλων.

Το ποιητικό έργο του Αλεξάνδρου αποτυπώνει την ιδεολογική πορεία του: αρχικά εμφανίζεται εντελώς στρατευμένος στο κομμουνιστικό ιδεώδες, αλλά σταδιακά ο λόγος του αποκτά ειρωνική διάθεση και εκφράζει την απογοήτευσή του για τους μάταιους αγώνες στους οποίους συμμετείχε.

Το μοναδικό μυθιστόρημά του, "Το κιβώτιο", ολοκληρώθηκε το 1972 μετά από επτά χρόνια συγγραφής και εκδόθηκε από τον Κέδρο το 1974 και θεωρείται σταθμός στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Πηγές

Αλεξάνδρου, Α. (1980). Τὸ Κιβώτιο. Αθήνα: Κέδρος (πρώτη έκδοση του έργου: 1974).

Δεσποτίδης, Α. και Ζήρας, Α. (2007). Αλεξάνδρου, Άρης. Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Πρόσωπα – Έργα – Ρεύματα – Όροι. Αθήνα: Πατάκης.
Δεσποτίδης, Α. και Μέντη, Δ. (2007). Κιβώτιο, Το. Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Πρόσωπα – Έργα – Ρεύματα – Όροι. Αθήνα: Πατάκης.
Δεσποτίδης, Α. και Παρίσης, Γ. Ν. (2007). Μαρξιστική κριτική. Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Πρόσωπα – Έργα – Ρεύματα – Όροι. Αθήνα: Πατάκης.

Τσιριμώκου, Λ. (2000). Δρόμοι σημείων αδιέξοδοι: Η καφκική ηχώ στο περιφερόμενο Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου. Στο Εσωτερική Ταχύτητα: Δοκίμια για τη λογοτεχνία. Αθήνα: Άγρα.
Τσιριμώκου, Λ. (2000). Το τελευταίο τσιγάρο. Στο Εσωτερική Ταχύτητα: Δοκίμια για τη λογοτεχνία. Αθήνα: Άγρα.

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. (χ. χ.). Βασιλειάδης Αριστοτέλης. Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. [ανακτήθηκε μέσω του Internet Archive: https://web.archive.org/web/20190417074619/http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=97
Ομάδα Εργασίας. (χ. χ.). Αλεξάνδρου Άρης. Στην ενότητα «Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας». Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα. https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/search.html?details=18
Τσακνιάς, Σ. (2008, 24 Νοεμβρίου). Η άδεια Ιστορία… . Το Βήμα. https://www.tovima.gr/2008/11/24/books-ideas/i-adeia-istoria-2/